nghệ thuật sống giữa thiên nhiên

[Tịch mịch]

Thế nào là thích hợp?
Hoa không thể không có bướm, núi không thể không có suối, đá không thể không có rêu, nước không thể không có rong, cây lớn không thể không có dây leo, và người không thể không đam mê một thứ gì. Thưởng hoa nên ngồi với giai nhân, uống rượu ngắm trăng nên ngồi với khách tao nhã, ngắm tuyết nên chung với cao sĩ.
Đứng trên lầu mà ngắm núi, đứng trên thành mà ngắm tuyết, đứng trước đèn mà ngắm trăng, ngồi trong thuyền mà ngắm mây, đứng dưới trăng mà ngắm người đẹp, mỗi cảnh có mỗi tình.
Đá ở bên gốc mai nên cổ kính, đá ở dưới gốc tùng nên thô, đá ở bên bụi trúc nên gầy, đá ở trong bồn nên đẹp.
Có núi xanh thì có nước xanh, nước mượn sắc của núi, có rượu ngon thì có thơ hay, thơ cũng mượn cái thần của rượu

Sách và đọc sách
Tuổi trẻ đọc sách như là nhìn trăng qua cái kẽ, lớn tuổi đọc sách như ngắm trăng ngoài sân, tuổi già đọc sách như thưởng trăng trên đài. Do từng trải nhiều hay ít mà sở đắc nhiều hay ít.
Có thể đọc những cuốn sách không có chữ (chẳng hạn cuốn sách ngoài đời) thì mới nói được những câu kinh nhân, có thể hiểu những điều giảng không được thì mới thấu được cái huyền vĩ nhất của Phật pháp. Văn chương bất hủ cổ kim đều viết bằng huyết lệ...
Văn chương là sơn thủy trên án thư, sơn thủy là văn chương trên trái đất. Thú nhất là đọc sách, đọc sử thì vui ít mà giận nhiều, nhưng chỗ giận đó cũng là chỗ vui
Nên đọc kinh thư vào mùa đông, để tinh thần được chuyên nhất; nên đọc sử vào mùa hè vì ngày dài; nên đọc chư tử (các triết gia thời cổ ngoài Khổng, Lão) vào mùa thu vì có nhiều ý lạ; nên đọc chư tập (các tác giả gần đây) vào mùa xuân vì thời tiết đổi mớị
Người biết đọc sách thì cái gì cũng là sách: sơn thủy cũng là sách, thơ rượu cũng là sách, hoa trăng cũng là sách. Người biết thởng ngoạn phong cảnh thì cái gì cũng là sơn thủy, thơ rượu cũng là sơn thủy, hoa trăng cũng là sơn thủy.
Người xưa muốn đọc sách mười năm, du ngoạn sơn thủy mười năm, rồi mười năm suy ngẫm lại kinh nghiệm. Tôi nghĩ kiểm điểm kinh nghiệm chẳng cần tới mười năm, chỉ cần ba năm cũng đủ, còn đọc sách và du ngoạn sơn thủy thì gấp hai, gấp năm lần mười năm cũng chưa mãn nguyện. Có lẽ phải sống ba trăm năm như Hoàng Cửu Yên nói, may mới đủ chăng?

Bàn về hoa và mỹ nhân

Hoa không nên thấy rụng, trăng không nên thấy chìm, mỹ nhân không nên thấy chết yểụ

Trồng hoa nên thấy hoa nở, đón trăng nên thấy trăng tròn, viết sách nên viết cho xong, mỹ nhân nên thấy vui vẻ, sung sướng.

Ngắm đàn bà buổi sáng, nên đợi lúc trang điểm xong.

Có những khuôn mặt xấu mà dễ nhìn, có những khuôn mặt không xấu mà khó nhìn, có những áng văn viết vụng mà khả ái, có những áng văn viết trơn khéo mà đọc rất chán. Điều đó, không dễ gì giảng cho hạng nông cạn hiểu được.

Lấy lòng yêu hoa mà yêu mỹ nhân thì tất có cái thú riêng, lấy lòng yêu mỹ nhân mà yêu hoa thì thêm cái thắm tình và thêm lòng nâng niu thương tiếc.

Mỹ nhân hơn hoa ở chỗ biết nói, hoa hơn mỹ nhân ở chỗ toả hương. Nếu không được cả hai thì bỏ hương mà lựa biết nói. Thường hoa đẹp thì không thơm, cánh nhiều tầng thì không kết quả. Được hoàn toàn thực khó thay. Sen kiêm cả chăng?

Gọi là mỹ nhân thì mặt đẹp như hoa, tiếng nói như chim, tinh thần như trăng, vẻ như liễu, xơng như ngọc, da như băng tuyết, dáng như nước thu, lòng như thơ, ta không còn chỗ nào chê cả.

Trong thiên hạ không có sách thì thôi, có thì phải đọc; không có rượu thì thôi, có thì phải uống; không có núi đẹp thì thôi, có thì phải tới chơi; không có hoa có trăng thì thôi, có thì phải thưởng ngoạn, không có tài tử giai nhân thì thôi, có thì phải mến yêu, thơng tiếc.

Không có thơ rượu thì sơn thủy cũng vô nghĩa, không có đàn bà đẹp thì trăng hoa cũng vô ích. Tài tử mà lại đẹp, giai nhân mà lại biết làm văn đều là không thọ được. Không chỉ vì tạo vật đố kị, mà còn là hạng người đó không phải là bảo vật của một thời, mà là bảo vật của cổ kim vạn đại, cho nên Tạo vật không muốn cho lưu lại lâu trên đời dễ hoá nhàm.

Sơn thủy

Vật mà dễ cảm lòng người, trên trời không gì bằng trăng, về nhạc không gì bằng đàn cầm, trong loài động vật không gì bằng chim quyên, trong loài thực vật không gì bằng liễụ

Vì trăng mà lo có mây, vì sách mà lo có mọt, vì hoa mà lo gió mưa, vì tài tử giai nhân mà lo mệnh bạc, đó đều là tấm lòng Bồ Tát cả.

Có cảnh sơn thủy trên đất, có cảnh sơn thủy trên tranh, có cảnh sơn thủy trong mộng và có cảnh sơn thủy trong lòng. Cảnh sơn thủy trên đất đẹp ở chỗ gò hang u tịch, cảnh sơn thủy trên tranh đẹp ở chỗ nét bút thấm thía, cảnh sơn thủy trong mộng đẹp ở chỗ cảnh tượng biến ảo, cảnh sơn thủy trong lòng đẹp ở chỗ mỗi vật đều được đặt đúng vị trí.

Măng tre là vật quý trong loài rau, quả vải là vật quý trong loại trái cây, cua là vật quý trong loài thủy tộc, rượu là vật quý trong sự ẩm thực, trăng là vật quý ỏ trên trời, Tây Hồ là vật quý về sơn thủy, từ khúc là vật quý trong văn chương.

Phải có duyên mới được du ngoạn thắng cảnh, nếu duyên chưa tới thì dù ở cách thắng cảnh chỉ vài chục dặm cũng không nhàn nhã mà đi được.

Hình ảnh trong gương là những bức chân dung có màu, bóng người dới trăng là những nét phác bằng mực. Cảnh sơn thủy trên trăng là địa lý trên trời, bóng trăng sao đáy nước là thiên văn trên đất.

Xuân, Thu

Xuân là lòng tự nhiên của trời, thu là tính tình thay đổi của trời. Người xưa cho mùa đông là "ba tháng dư" (hoặc ba tháng để nghỉ ngơi). Tôi cho rằng mùa hè mới là ba tháng dư: sáng sớm dậy là cái dư của đêm, đêm ngoạn chơi là cái dư của ngày, ngủ trưa là cái dư của sự thù ứng. Cổ thi có câu: Ta yêu mùa hè ngày dài, lời đó đúng.

Răn mình thì nên như cái khí (nghiêm khắc) của mùa thu; xử thế thì nên như cái khí (ôn hoà, vui vẻ) của mùa xuân.

Thơ và văn được như cái khí mùa thu thì hay, từ khúc mà đợc như cái khí mùa xuân thì haỵ

Thanh âm

Mùa xuân nghe tiếng chim, mùa hè nghe tiếng ve, mùa thu nghe tiếng trùng, mùa đông nghe tiếng tuyết; ban ngày nghe tiếng đánh cờ, dưới trăng nghe tiếng tiêu, trong núi nghe tiếng tùng, bên nước nghe tiếng sóng vỗ, như vậy sống không uổng.

Dưới tùng nghe tiếng cầm, dưới trăng nghe tiếng tiêu, bên suối nghe tiếng thác đổ, trong núi nghe tiếng tụng kinh, mỗi tiếng có một thú riêng.

Mọi thứ tiếng đều nên nghe xa, duy có tiếng đàn cầm là xa gần đều được. Nước có bốn thứ tiếng: tiếng thác, tiếng suối, tiếng ghềnh, tiếng ngòi rạch. Gió có ba thứ tiếng: tiếng sóng tùng (gió thổi trong cây tùng ào ào như sóng), tiếng lá thu, tiếng sóng ầm ầm. Mưa có hai thứ tiếng: tiếng mưa rơi trên lá ngô đồng, tiếng giọt gianh trong thùng tre

Mưa

Mùa xuân mưa nên đọc sách, mùa hè mưa nên đánh cờ, mùa thu mưa nên soạn lại những vật kỷ niệm cũ, mùa đông mưa nên uống rợu. Tôi muốn viết thư gửi cho Thần Mưa, xin rằng mùa xuân sau tiết Thợng nguyên hãy mưa cho tới mười ngày trước tiết Thanh minh (lúc hoa đào bắt đầu nở), rồi sau Thanh minh mưa cho tới tiết Cốc vũ (lúc đó Trung Hoa là mùa trồng lúa); mùa hè thì cứ mỗi tháng, mưa trớc ngày thượng huyền và sau ngày hạ huyền; mùa thu chỉ mưa trong thượng tuần và hạ tuần tháng bảy và tháng chín; còn ba tháng mùa đông thì xin đừng mưạ

Gió trăng

Tiếc rằng trăng non mau lặn mà trăng khuyết (hạ tuần) chậm lên. Dưới trăng nghe tiếng tụng kinh hay chuông chùa thì cái thú càng sâu xa. Dưới trăng mà bàn về kiếm thuật thì can đảm càng tăng. Dưới trăng mà bàn về thơ phong thái càng tĩnh. Dưới trăng đối diện với mỹ nhân tình ý càng nồng.

Phép ngắm trăng: trăng sáng nên ngửng nhìn, trăng mờ nên cúi nhìn. Gió xuân như rượu, gió hè như trà, gió thu như khói, gió đông như gừng, cải (buốt).

Thú nhàn và bạn bè

Trong thiên hạ, được một tri kỷ, có thể không ân hận rồị

Người ta cho là bận rộn thì mình coi là thảnh thơi, có như vậy mới có thể bận rộn cái mà người ta cho là thảnh thơị

Không có gì vui bằng nhàn, nhàn không phải là không làm một việc gì. Có nhàn mới đọc được sách, mới đi xem được những thắng cảnh, mới giao du được những bạn có ích. Mới uống được rượu, mới viết sách được. Có niềm vui nào lớn hơn vậy nữả

Mây được mặt trời chiếu vào rồi mới thành ráng, suối treo vào đá rồi mới thành thác. Cũng là vật đó mà gửi vào một cái gì khác có tên khác. Cho nên đạo bạn bè thật đáng quý.

Nói chuyện với bạn uyên bác như đọc sách lạ, nói chuyện với bạn phong nhã như đọc thi văn của các bậc danh nhân, nói chuyện với bạn nghiêm cẩn, đạo đức như đọc kinh truyện của thánh hiền, nói chuyện với bạn hoạt kê như đọc tiểu thuyết truyền kỳ.

Kẻ sĩ nên có bạn thân. Bạn thân bất tất phải là bạn thề sống chết có nhau. Thường thì bạn thân là bạn cách xa nhau hàng trăm ngàn dặm vẫn có thể tin nhau, không nghe những lời ngời ta nói xấu về bạn. Việc nào nên làm nên ngưng có thể thay bạn mà mưu tính quyết đoán, hoặc những lúc lợi hại, giúp bạn mà không cho bạn biết, cứ hết lòng vì bạn mà không lo rằng bạn có hiểu mình không.

Diễn được ý ngời trước chưa diễn mới là sách lạ. Nói được những điều khó nói về vợ con, mới là bạn thân.

Về đời sống...

Cái gì cũng dễ quên, chỉ lòng tham danh là khó quên.

Nghiên mực người nhàn phải đẹp mà nghiên mực của ngời bận rộn cũng phải đẹp.

Người nên giống như một bài thơ, vật nên giống như một bức hoạ. Một chữ Tình để duy trì thế giới, một chữ Tài để tô điểm càn khôn.

[Sách Siêu]

Café nha anh, em đang đọc và suy ngẫm

[Lý Quảng]

[Sponsored content]