Liệt nửa mặt Bell’s Palsy

[Phiêu Dao]

Liệt nửa mặt Bell’s Palsy
Bác sĩ Trần Mạnh Ngô

Bệnh nhân là một phụ nữ 59 tuổi, thuận tay phải. Bệnh nhân than phiền mặt bên trái có vẻ thay đổi như thấy tê tê cảm giác lạ xung quanh mắt và thấy giật giật từ vài ngày trước đây. Bệnh nhân không nhắm mắt được, đặc biệt bên trái. Mắt như bị khô. Không thấy nhức đầu. Ngoài ra không thấy gì lạ.
Bệnh nhân không có tiểu sử bệnh lý trầm trọng. Không có tiểu sử dị ứng. Hiện đang uống thuốc hạ cao mỡ.
Bệnh nhân không bị tiểu đường, không bị ngứa ngoài da, không đau khớp xương. Không bị điếc tai, không chóng mặt. không thấy yếu, không bị choáng váng (syncope), mắt không thấy nhìn một thành hai, v…v…
Khám bệnh thấy huyết áp 130/79, mạch 80/phút, Cân nặng: 130 lbs.
Khám tổng quát thấy bệnh nhân tỉnh táo, nhận thức được thời gian, không gian, và nơí chốn, hợp tác.
Đầu hình dáng bình thường. Rờ da đầu không than đau. Lỗ tai ngoài bình thường. Màng tai nguyên vẹn. Lỗ mũi thông. Cổ họng không thấy gì bất thường.
Cổ xoay bình thường. Tuyến giáp trạng không lớn. Không có tiếng rì rào động mạch cảnh (carotid).
Tim đập không có tiếng rì rào, không thất nhịp, không tiếng sột soạt (rub).
Khám hệ thống thần kinh thấy tình trạng tâm thần tỉnh táo (awake), quan tâm chú ý (attentive), định hướng (oriented) và tiếng nói bình thường (normal speech).
Khám giây thần kinh từ số 2 tới số 12 thấy bình thường. Thị trường (visual fields) bình thường (khi mắt nhìn thẳng phía trước không cần phải chuyển động mắt), đáy mắt (fundus) bình thường. Đồng tử mắt tròn và có phản ứng với ánh sáng. Cử động con ngươí mắt bình thường, không bị lé mắt. Phần thứ nhất và thứ ba thần kinh sinh ba (trigeminal nerve) bình thường. Mặt đối xứng. Yếu mặt bên trái. Không nhắm được mắt trái. Răng cắn được bình thường. Tai nghe bình thường. Lưỡi thẳng. Cơ ức-chũm và cơ thang mạnh bình thường, cả 2 bên phải và trái.
Khám thần kinh vận động (Motor exam) có sức mạnh bình thường, trương lực cơ bình thường.
Khám thần kinh cảm giác (Sensory exam) thấy da có cảm giác bình thường (pinprick), xúc giác (light touch) bình thường, nhận thức vị trí (position) bình thường, nhận thức cảm giác rung bình thường.
Khám tiểu não (celebellar) như bệnh nhân dùng ngón tay rờ mũi (finger to nose) bình thường, khám gót chân, đầu gối, cằm, thử rapidly alternating maneuvers bình thường (2 tay đặt vào đùi, ngửa 2 bàn tay rời khỏi đùi, làm lẹ trong 10 giây) .
Đi đứng: thử test Romberg bình thường, đi gót chân bình thường, đi bằng đầu ngón chân, tandem gaits bình thường.
Thử phản xạ, cánh tay phải +2, cánh tay trái +2 và +2.5, đầu gối +1 (2 bên), gót chân +1.5, thử Babinski và cơ gấp gan bàn chân (flexor plantar) bình thường (2 bên phải và trái).
Theo Bác sĩ chuyên thần kinh định bệnh: Bệnh nhân bị Liệt Bell mặt bên trái hay liệt giây thần kinh số 7 ngoại biên mặt bên trái.
Bệnh nhân được thử thêm: đếm máu và phân tích máu (CBC + differential), đo độ lắng tụ hồng huyết cầu (Erythrocytes sedimentary rate), thử máu tổng quát (Comprehensive metabolic screen): Tất cả đều bình thường. Bệnh nhân được điều trị và theo dõi 3 tuần lễ sau.

Bệnh liệt thần kinh mặt Bell là bệnh bị liệt một trong 2 giây thần kinh ở mặt. Giây thần kinh ở mặt còn gọi là giây thần kinh số 7, cấu tạo đôi, chui qua một kênh nhỏ ở xương sọ, dưới tai, gọi là kênh Fallopian. Giây thần kinh điều khiển cơ thịt ở hai bên mặt, như kiểm soát đóng mở mi mắt hay chớp mắt, biểu lộ nét mặt như mỉm cười hay giận dữ, lo lắng. Giây thần kinh mặt dẫn tới hạch nước mắt, hạch nước miếng (nước bọt), hay xương bàn đạp (stapes) trong tai giữa.
Nguyên nhân có thể do nhiễm siêu vi trùng herpes simplex loại 1, bệnh nhân có thể bị nhiễm siêu vi trùng herpes ở môi, hay cơ quan sinh dục. Có thể do siêu vi trùng bệnh trái rạ, bệnh giời leo, siêu vi trùng Epstein-Barr gây bệnh mononucleosis, hay do một siêu vi trùng cùng họ khác như Cytomegalovirus. Bệnh liêt mặt Bell thường thấy ở phụ nữ hay bệnh nhân tiểu đường. Bệnh liệt mặt Bell do Bác sĩ Charles Bell, môt giải phẫu gia Tô cách Lan khám phá hồi thế kỷ 19. Đôi khi không rõ nguyên nhân bệnh liệt nửa mặt Bell, như bệnh Lyme cũng có thể làm liệt mặt nên nhầm là Bell. Người da đen bị bệnh sarcoidosis có thể làm liệt mặt cũng có thể nhầm là Bell.
Triệu chứng bao gồm: bất thình lình bệnh nhân bị liệt nhẹ một nửa mặt. Có thể thấy đau sau một bên tai, nửa mặt cảm thấy yếu, rồi liệt nửa mặt. Có thể lúc đầu thấy yếu một bên mặt, rồi bệnh nhân cảm thấy một bên mặt như bị cứng lại, méo mặt. Bệnh tiến triển từ nhẹ sang nặng trong khoảng 48 giờ. Mắt cùng một bên không nhắm được. Khó ăn. Đôi khi ăn thấy mất vị. Phần lớn rờ mặt thấy tê, mặt nặng, mặc dù cảm giác vẫn bình thường.
Điều trị: Prednisone, Acyclovir, nhỏ thuốc nước mắt khỏi bị khô, dán tape để mắt nhắm lại (để vật lạ khỏi rớt vào mắt hay con gì bò vào mắt trong khi ngủ). Nếu mắt bị đau phải cho bác sĩ biết. Bác sĩ gia đình hay bác sĩ chuyên khoa thần kinh sẽ theo dõi và chỉ dẫn tường tận trong lúc điều trị.
Bệnh liệt một bên mặt Bell không phải do nguyên nhân tai biến mạch máu não. Nhưng cần gặp bác sĩ ngay để điều trị, gặp bác sĩ chuyên khoa thần kinh để phân biệt với tai biến mạch máu não, và nếu không liên lạc được vơí bác sĩ gia đình thì vào phòng cấp cứu.

Bác sĩ Trần mạnh Ngô, Fellow, American Academy of Family Physicians

Disclaimer: Tài liệu này không thể dùng thay thế sự chăm sóc của bác sĩ hay nhân viên y tế. Độc giả cần thăm khám và điều trị với bác sĩ của mình.

TAGS: Bệnh liệt nửa mặt (Bell’s palsy), Tran manh Ngo